به نقل از «ایسنا»

اصول و الزامات آزاداندیشی در علوم انسانی

تاریخ انتشار: ۱۴ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۲۸۸۶۷

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم با بیان اینکه تفکر انتقادی یکی از مهمترین اضلاع آزاداندیشی است، گفت: بعضی معتقدند در علم چیزی به نام بی‌طرفی وجود ندارد؛ اما به نظر می‌رسد اگر بی‌طرفی مطلق هم وجود نداشته باشد، کوشش برای رسیدن به بالاترین سطح بی‌طرفی، کوششی ممدوح و راهگشاست.

به گزارش ایسنا، رضا غلامی در نشست روش های پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی (رویکردهای نوپدید و چالش های پیش رو ) با بیان اینکه ما همواره در محیط‌های آکادمیک، با مفهوم مهمی با نام آزاداندیشی یا آزادی فکر روبرو هستیم، گفت: جالب اینکه کمتر کسی را می‌توان یافت که خود را طرفدار آزاداندیشی معرفی نکند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با این حال، دو چیز از اهمیت فراوانی برخوردار است: یک. تعمّق در مفهوم آزاداندیشی و الزامات آن، و دو. محک میزان وفاداری خود به آزاداندیشی با شاخص های مرتبط.

وی آزاداندیشی را دیدگاهی دانست که معتقد است موضع‌گیری‌های مربوط به حقیقت و آنچه وابسته به حقیقت است، باید بر اساس منطق، عقل، و سطح بالایی از بی طرفی شکل بگیرد، به‌جای خرافات، موهومات و جانبداری های عاطفی، متعصبانه، منفعت طلبانه، سیاسی، اقتدارگرایانه یا از سر ترس و احتیاط، ادامه داد:  آزاد اندیشی مولّد چنان ظرفیتی است که یک اندیشمند را قادر می‌کند تا ایده ها و افکار خود را- که ممکن است در بدو امر برای بعضی عجیب و نامتعارف جلوه کند- خلق کند. در واقع، به دلیل آزاداندیشی است که ابداعات و نظریه‌های مهمی در فلسفه و علوم انسانی و البته مطلق علم و معرفت شکل می‌گیرد و اگر آزاداندیشی در میان برخی از اندیشمندان و دانشمندانِ علوم انسانی و اجتماعی مجال ظهور و بروز نمی یافت، امروز خبری از جریان نوآوری های فکری نبود.

غلامی یادآور شد: نباید از نظر دور داشت که آزاد اندیشی، ما را قادر می‌سازد تا ایده هایی تولید کنیم که فراتر از بازخوانی مداوم افکار قدیمی و شرح و توضیح آنها که من هر آن به توقف در تاریخ تعبیر می کنم، قدرت و پتانسیل تغییر جامعه و حتی جهان را دارند. در این میان، تفکر انتقادی یکی از مهم ترین اضلاع آزاداندیشی است. یعنی اقتضای آزاداندیشی فراهم ساختن بسترها و لوازم منطقی تفکر انتقادی است. تفکری که بتواند با ارائه نقاط قوت و نقاط ضعف یک فکر، البته در چارچوب اخلاق علمی، نه تنها پنجره‌های تازه‌ای را به روی اندیشه بگشاید، بلکه امکان بهبود فکر مورد نقد را فراهم سازد.

بعضی معتقدند در علم چیزی به نام بی‌طرفی وجود ندارد

رییس پژوهشگاه مطالعات اجتماعی اضافه کرد: از سوی دیگر، در بطن آزاداندیشی بی طرفی نهفته است. بی طرفی یعنی دست‌یابی به کمترین درجه از جانبداری‌های غیر طبیعی در توصیف و تبیین، در نقادی و یا در قضاوت درباره یک اندیشه که باید از آن به یک هنر بزرگ و کمیاب تعبیر کرد. بعضی معتقدند در علم چیزی به نام بی طرفی وجود ندارد؛ اما به نظر می رسد اگر بی طرفی مطلق هم وجود نداشته باشد، کوشش برای رسیدن به بالاترین سطح بی طرفی، کوششی ممدوح و راهگشا است. حتی می توان به صراحت تاکید کرد، دور انداختن بی طرفی در علم و عدم رعایت عامدانه آن، امری کاملاً مذموم شمرده می‌شود و علم را از دایره علم‌بودن خارج می کند.

وی یکی دیگر از اقتضائات آزاداندیشی، را انعطاف پذیری ذکر کرد و گفت: انعطاف پذیری که نقطه مقابل آن تحجّر و دُگماتیسم است نه سُست‌اندیشی یا نسبی‌گراییِ رادیکال، باب خلاقیت و نوآوری را باز می کند. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد، «انعطاف پذیریِ شناختی» یک مهارت حیاتی انسان در سازگاری با زمان و مکانی است که دائماً در حال تغییر است. به بیان دیگر، «تفکر انعطاف‌پذیر کلید خلاقیت است یعنی توانایی اندیشیدن به ایده‌های جدید، ایجاد ارتباطات جدید بین ایده‌ها و ایجاد نظریات نو».

غلامی با تاکید بر اینکه آزادی فکر و اندیشه، زمانی حاصل می‌شود که متفکر و دانشمند بتواند ذهن خود را آزاد، آرام و آماده ورود به یک موضوع نو کند، خاطرنشان کرد: ذهن ما هر از گاهی دچار برخی بی نظمی ها و یا عادات خاص می شود و یا برخی از افکارِ نه چندان معقول در آن رسوب می کند. حتی خستگی ذهن نیز می تواند در مواجهات ذهن با دانش به ویژه نقد عملکرد صحیحی نداشته باشد. اسم این کار را می توان ریست کردن ذهن نیز نامید. ریست یا بازتنظیم ذهن، موجب می شود که یک متفکر در زمان ورود به یک بحث تازه، تحت تاثیر افکار و گرایش های رسوب شده در ذهن خود نباشد ضمن آنکه انرژی و شادابی تازه‌ای را هم وارد ذهن خود کند.  

آزاداندیشی هیچ تعارضی با انتخاب های فکری، اجتماعی و سیاسی فرد ندارد

به گفته وی هر قدر هم که یک متفکر ادعا کند که کینه ها، نفرت ها و یا عقده های شخصی یا اجتماعی در کار علمی او بی‌تأثیر است، ذهن به شکل طبیعی و در مواردی خارج از اراده فرد، کینه ها، نفرت ها و عقده ها را در فرایند تبیین، توصیف، نقد و قضاوت علمی دخالت می دهد؛ بنابراین، این خیلی مهم است که یک اندیشمند بتواند با پالایش ذهن خود از این ها، وارد میدان علم شود.

رییس پژوهشگاه مطالعات اجتماعی با بیان اینکه بر خلاف تصور، خیلی امور به طور مستقیم و غیر مستقیم آزاداندشی را تحت الشعاع قرار می دهد و همین امر اهمیت تأمل بر روی آزاداندیشی و لوازم آن را نشان می دهد، گفت: در صورت فقدان آزاداندیشی، نه تنها فرصت های توصیف، تبیین و نقد عالمانه از بین می رود بلکه زمینه نوآوری و خلاقیت علمی می خشکد. به رغم برخی تصورات که آزاداندیشی در سطحی عالی را ناممکن تلقی می کنند، خیلی از اندیشمندان بزرگ در دنیا به ویژه فیلسوفان خود را به این سطح رسانده اند. مثال بارز آن در میان فیلسوفات اسلامی، مرحوم ابن سینا است.

به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات اجتماعی، وی تاکید کرد: آزاداندیشی هیچ تعارضی با انتخاب های فکری، اجتماعی و سیاسی فرد و مسئولیت های ناشی از آنها ندارد، اما مهم این است که فرد بتواند به صورت خودخواسته خود را به درجه بالایی از بی طرفی در قضاوت برساند.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: آزاد اندیشی در علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی روز دانشجو تشکلهای دانشجویی دانشگاه تهران 16آذر روز دانشجو علوم انسانی ذهن خود ایده ها بی طرفی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۲۸۸۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضعف جریان حوزوی و علوم انسانی اسلامی در به تصویر کشیدن اندیشه خود

به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود معینی پور در اولین جلسه از سلسله نشست‌های اکران، نقد و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی که در سالن نمایش معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد تصریح کرد: ایده اصلی اندیشه سینما عمومی کردن اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی است.

وی با بیان اینکه فیلم تولید روایت می‌کند، داستان می‌سازد و جهان خلق می‌کند و در افکار عمومی و جامعه تأثیرگذار است افزود: اساتیدی که در حوزه علوم انسانی اسلامی و اجتماعی فعالیت دارند، اگر نتوانند جهانی خلق کنند و فضای ذهنی و داشته‌های علمی خودشان را برای دیگران و جامعه بیان کنند زبان الکنی خواهند داشت و با دیگران نمی‌توانند گفتگو کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) اضافه کرد: کما اینکه اگر نتوانند چیزی که دیگران ساخته‌اند از یک جهان جدید را ببینند و تحلیل و بررسی و نقد انجام دهند، کر و کور خواهند بود.

وی بیان داشت: پس مجبوریم کسانی که در حوزه علوم انسانی اسلامی فعالیت دارند و تجربیاتی در تخصص خود کسب کرده‌اند را با عرصه فیلم و سینما آشنا کنیم و هم اینکه انگاره‌های اساتید درباره فیلم را ارائه بدهیم.

معینی پور اظهار داشت: اگر کسی بخواهد به صورت تخصصی به نقدها بپردازد، باید به نقدهایی که نوشته شده مراجعه کند اما ما در سینما اندیشه از منظر اندیشه‌ای در حوزه تخصصی خودمان و با یک رویکرد علمی – اندیشه‌ای به فیلم‌ها نگاه می‌کنیم.

وی با بیان اینکه فیلم جهان خلق شده کسی است که آن فیلم را ساخته و این جهان باید آسیب شناسی شود گفت: چارچوبی که بر اساس آن می‌بایست به این فیلم‌ها نگاه کرد رمزگانی دارد که شامل رمزگان فنی و سرگرمی و تکنیکی و تلفیقی از فرم و محتوا می‌شود.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی عنوان داشت: اصحاب اندیشه و علم در حوزه فرهنگی باید به زبان عوام و تولید تصویر از اندیشه‌هایشان توجه کرده و ارائه آنها را یاد بگیرند که یکی از ضعف‌های جدی جریانات حوزوی و علوم انسانی اسلامی در ایران است که بلد نیستند اندیشه‌شان را به تصویر بکشند.

وی تصریح کرد: ما در انتقال اندیشه و مضامین دینی بلد نیستیم آنها را به تصویر بکشیم و از معضلات اصلی محسوب می‌شود و فرم‌های محدود – روش‌های گفتگوی محدود – تعامل با عرف بسیار محدود و هم اینکه بلد نیستیم با دیگران چگونه به تفاهم برسیم و خوب بشنویم.

معینی پور یکی از مزیت‌هایی که عالمان دینی در گذشته داشته‌اند را تعامل و ترابط با عموم مردم دانست و گفت: یکی از مظاهر مدرنیته و یکی از خواسته‌های مدرنیته که درباره ما اعمال شده این است که روز به روز از عرف جامعه و فضای عمومی جامعه فاصله گرفته‌ایم و تبدیل به یک طبقه شده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: طبقه فکر و اندیشه و طبقه علم و این تعامل در سینما اندیشه شکل خواهد گرفت و اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی در حوزه سینما عمومی خواهد شد.

در ابتدای این نشست نیز، حمید بایرامی دبیر علمی این نشست نیز با بیان اینکه سینما در دنیای امروز، به عنوان یک وسیله‌ی قدرتمند برای انتقال اندیشه‌ها، ارزش‌ها و دیدگاه‌ها به جوامع مختلف شناخته می‌شود گفت: از طرفی، فیلم‌های ساخته شده در جوامع غربی، با تمرکز بر موضوعات مختلف، تأثیرات عمیقی بر باور و ناخودآگاه جوانان و نسل‌های جدید گذاشته و می‌گذارد.

وی افزود: خلائی که در نظام جمهوری اسلامی ایران وجود دارد این است، با اینکه صاحبنظران و اندیشمندان اسلامی در برهه‌ای با استفاده از ابزارهایی که قابلیت انتقال اندیشه را داشته توانسته‌اند این امر را محقق کنند و پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) از جمله این انتقال اندیشه‌هاست اما با اینکه ابزارهای انتقال اندیشه به جامعه و مردم با گذشت زمان به لحاظ کمی و کیفی پیشرفت روزافزونی داشته ولی به نظر می‌رسد، اندیشه‌های ناب انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به خوبی به جامعه و مردم منتقل نمی‌شود.

دبیر علمی سلسله نشست‌های سینما اندیشه گفت: ما در این برنامه‌ها در صدد هستیم با استفاده از توان علمی اساتیدی که در تخصص خودشان از جمله صاحبنظران و اندیشمندان محسوب می‌شوند، استفاده کنیم و تا حدودی به این خلاء و مساله موجود در کشور بپردازیم.

کد خبر 6089777 فاطمه علی آبادی